Aan het begin (1968) is ‘Kosmisch Ontspanningscentrum’ Paradiso meer een huiskamer dan een concertzaal. In de grote zaal liggen matrassen op de grond. Er wordt wiet gerookt en thee gedronken. Twee keer per week is er een optreden: een koor van het Leger des Heils of Het Depressief Erotisch Panorama met dansers in SM-outfits. Het is een ontmoetingsplek voor jongeren, activisten en vrijbuiters. Al snel wordt duidelijk dat de gemeente de bouwvallige instantie geen subsidie meer wil geven. De ondergang lijkt nabij. Toch loopt het anders. Het poppaleis is tegenwoordig internationaal beroemd en berucht. In de afgelopen vijftig jaar vonden er 23.000 concerten plaats en worden er nu gemiddeld vier optredens per avond gegeven.

Paradiso: een uitgewoonde sfeer

Carvalho: “Het idee voor het boek ontstond eind 2014. Ik maakte een artikel voor NRC over Kraftwerk. De Duitse band zou in januari 2015 acht optredens in Paradiso geven, maar hadden er in 1976 ook al gestaan. Vandaag wordt Kraftwerk enorm bewierookt en waren de concerten stijf uitverkocht, destijds wilde niemand erheen. Ik schreef over Paradiso in ’76, over Kraftwerk en hun ontvangst in Amsterdam.” Carvalho ging op zoek naar mensen die bij het concert aanwezig waren. “Na dit artikel bedacht ik een boek te willen wijden aan Paradiso’s geschiedenis van de afgelopen vijftig jaar. Hierin heb ik mij beperkt tot de concerten. Geen debatavonden of theater. Muziek, dat is mijn terrein. Ik wilde een allesomvattende selectie maken en koos uit de grote namen en verschillende muziekgenres. Van rock tot soul en ook Nederlands.”

Het boek is verdeeld in vijf decennia. Van De Zangeres Zonder Naam (1971) tot Blondie (1977). Van Prince (1981) tot de Rolling Stones (1995) en Amy Winehouse (2007) tot De Staat (2016). Carvalho: “Ik heb veel zitten puzzelen om van alle geïnterviewden een klein brokje informatie te krijgen. Aan de hand daarvan maakte ik een reconstructie van ieder optreden.”

Carvalho’s Top 5

Pink Floyd – 23 mei 1968

Carvalho: “Vlak na de opening op 30 april zou Pink Floyd komen optreden. Ze zaten backstage, de zaal was vol en de apparatuur opgesteld. De band kwam het podium op en zei dat het concert niet doorging.” Waarom? Er was geen werkvergunning afgegeven. In die tijd bestond de ‘uitwisselingsverplichting’. Dit betekende dat er evenveel bands vanuit Nederland in Engeland moesten optreden, als dat er bands vanuit Engeland naar Nederland gingen. Op dat moment waren er te weinig Nederlanders naar Engeland vertrokken. Carvalho: “Heel vervelend natuurlijk, daarom werd er een oplossing gevonden. Engelse concertorganisatoren gaven nepcontracten af. Nu konden de optredens van Nederlandse artiesten in Engelse zalen worden aangetoond. Daar werd verder geen onderzoek naar gedaan.”

“Drie weken later, op Hemelvaartsdag, keerde de band gelukkig toch nog terug in een gammel busje. Ze speelden in een psychedelische sfeer (mede dankzij lsd-gebruik in het publiek) vier nieuwe nummers in een tijdsbestek van drie kwartier.”

Zangeres Zonder Naam – 9 april 1971

Carvalho zocht foto’s bij het hoofdstuk over Mary Servaes, de Zangeres zonder Naam. Tijdens haar zoektocht kwam ze in contact met Adri Hazevoet. “Hij was destijds huistechnicus van Paradiso. Op het eerste balkon verzorgde hij elke avond ‘de lichtshow’, want destijds waren er nog geen spotlichten. Adri’s shows werden opgebouwd uit twintig projectoren en duizenden eigen dia’s. Nu, jaren later, heeft hij thuis nog torens met plastic opbergdozen en wanden vol materiaal. Uit één doos kwamen acht fluoriserende beelden van de Zangeres Zonder Naam. Een gigantische goudmijn!”

Op een van de eerste pagina’s in Paradiso 50 jaar zien we een jong meisje dat staat te wachten bij een tramhalte. Op de achtergrond Paradiso in de kleuren rood, wit en blauw. Het is een van de vele foto’s die Adri Hazevoet heeft gemaakt voor Paradiso.

The Stranglers – 27 november 1977

Carvalho: “Was ik er maar bij geweest. Een stoere band, die goed kan spelen. Vier killers op het podium.” Het is de dag waarop Nederland in de ban raakte van punk, maar ook de avond dat de Hells Angels zich voor het eerst roerden in Paradiso. Carvalho: “Vier Angels klommen op het podium. Ze staan te dansen met hun matjes en biertjes. Een ervan gaat naast de zanger staan en begint een gesprek, gewoon tussendoor, tijdens het concert. Backstage zijn ze nog samen door een muur gebroken. Het publiek voelde zich erg geïntimideerd. De leiding van de Hells Angels betaalde nooit voor de concerten. En dat terwijl zowel Paradiso als de Angels geld kregen van Jeugdzaken omdat ze beide werden gezien als ‘jongerenvermaak’. Paradiso’s directeur vond dat destijds belachelijk. Hij sloot een deal met de leider van de motorclub, ‘Big’ Willem van Boxtel. Vanaf dat moment werd geturfd hoeveel Angels er binnen waren. De volgende dag kwam een aspirant-lid betalen.”

Rolling Stones –  26 mei 1995

Carvalho: “Ze kwamen in het opperste geheim. Paradiso wist niet hoe ze de kaarten aan de man wilden brengen. Een gigantische chaos moest worden voorkomen, het kon wel eens goed uit de hand lopen, namelijk. Toch lekte het uit. De Stones hadden Paradiso uitverkoren voor een video-opname. Een paar dagen van te voren kwam het creatieve team. Ze hadden bedacht dat er een tweede balkon geplaatst moest worden. Uit de vrachtwagen werden balustrades gehaald, geheel in de stijl van Paradiso. Ze hebben voor drie ton alles verbouwd en het later in de oude staat teruggebracht. Op het punt van de kaartverkoop werd iedereen bezeten. “Hoe kom ik aan een kaartje? Waar is de voorverkoop? Bij hun platenlabel, Paradiso, de Melkweg of toch de oude Rai?” Overal werden dranghekken geplaatst, niemand had nog mobiele telefoons. Uiteindelijk maakte Radio Noord-Holland bekend dat de verkoop bij De Melkweg zou plaatsvinden. Daar sprongen mensen letterlijk in het water om als eerste bij de voordeur te zijn.”

“Uiteindelijk heeft Paradiso in 2001, naar het voorbeeld van de Stones, een tweede balkon laten bouwen.”

Amy Winehouse – 8 februari 2007

Carvalho: “Back to Black was net een gigantische hit. In Paradiso zou Amy haar laatste optreden geven voor ze begon aan North Sea Jazz en Pinkpop. Paradiso was al volgeboekt op de datum dat Amy tijd had. Daarom werd ze gevraagd ’s nachts om 01:00u te spelen. Zij en haar management gingen akkoord. Het was gigantisch koud die avond, het KNMI verspreidde een weeralarm. Toch kwam ze in haar mini-jurk en pumps het podium op. Ze was heel nerveus en hees telkens haar jurk omhoog. Bij de jazzplaat Frank zag je nog een mollige tiener, daar was in 2007 niet veel van over. Amy speelde maar een uur van haar nieuwe werk: een soort showcase, meer voor de echte fans en als opwarming voor de festivals.” Later dat jaar, in oktober, stond ze in de Heineken Music Hall. De daaropvolgende festivaltour werd geannuleerd. Carvalho: “Ik was er zelf niet bij, maar vond het een droevig hoofdstuk om te schrijven. Gelukkig hebben alle geïnterviewden de avond in Paradiso als iets heel bijzonders ervaren.”